રૂઢિપ્રયોગો

 👉  સૌરાષ્ટ્રની લોકબોલીની કહેવતો ( રૂઢિપ્રયોગો ) 

🌻 "અંજવાળી તોય રાત"

 👉 જેમ રાત્રિ ચંદ્રના પ્રકાશવાળી હોય છતાં પણ દિવસ જેટલી ભયમુક્ત નથી, તેમ સ્ત્રી ચાહે તેવી શૂરવીર હોય છતાં તે સ્ત્રી જ છે - એનાં સ્ત્રીપણાંને સહજ નિર્બળતા કે જોખમ તો છે જ.

🌻 "આજની ઘડીને કાલ્યનો દી"

 👉 સદાને માટે એ સમય તો ગયો તે ગયો.

🌻 "આંસુડાંના શ્રાવણ-ભાદરવો હાલ્યા જાય"

 👉 શ્રાવણ - ભાદરવાનો વરસાદ વરસતો હોય, તેવી અવિરત અશ્રુધારા બેય આંખમાંથી વરસે.

🌻 "ઊગ્યો એને આથમતાં વાર લાગશે"

 👉 યૌવનનો હજુ આરંભ જ થયો છે. કટોકટીના એ કાળને વીતતાં વાર લાગશે. વાસનાઓ સંતાપશે.

🌻 "કુંભાર દોરી ચડાવીને ચાકડેથી માટલું ઉતારી લે એમ માથું વાઢી લીધું"

 👉 માથું કાપવામાં શૂરવીરોને જે સહેલાઇ પડે છે, તેનો સચોટ ખ્યાલ આ ઉપમામાંથી મળે છે.

🌻 "કૂડનાં ધૂડ"

 👉 દગો કરનારનાં યત્નો ધૂળ જ મળે.

🌻 "કેડિયાની કસો તૂટવા મંડે"

 👉 મનુષ્યને અતિ હર્ષ થતાં છાતી ફુલાય, અને તેથી અંગરખો ખેંચાતાં કસો તૂટે : અતિ આનંદની ઊર્મિ.

🌻 "કોઇ કોઇનાં કપાળમાંથી બે આંકડા ભૂંસી ન શકે"

👉 તકદીરમાં નિર્માયું હોય તેમાંથી લગાર પણ લોપાતું નથી; સહુ પોતપોતાના તકદીર ભોગવે છે.

🌻 "ગોળની કાંકરી ખાવી"

 👉 વેવિશાળ કરવું (વેવિશાળ કરતી વખતે ગોળ ખાવાનો નિયમ છે.)

🌻 "ઘેંસનાં હાંડલાં કોણ ફોડે?"

 👉 ઘેંસ હલકું અનાજ ગણાય છે, માટે ભાવ એ છે કે યુદ્ધમાં સામાન્ય સૈનિકને શીદ મારવો? મારવો તો સરદારને મારવો.

🌻 "વિધાતા ચપટી મીઠું નાખતાં ભૂલી ગઈ"

 👉 વિધિએ (એ માણસને) જરા પણ અક્કલ હોંશિયારી ન બક્ષ્યાં.

🌻 "પનિયારી ચિત્રામણમાં લખાય ગઈ" 

👉 આશ્ચર્યમાં એટલી બધી સ્તબ્ધ બની ગઈ કે જીવતી સ્ત્રીઓ હોવાને બદલે જાણે ચિત્રની પુતળીઓ હોય તેવું લાગે છે. અત્યંત આશ્ચર્યચકિતતા સૂચવનાર રૂપક.

🌻 "ચોળિયું પારેવું ત્રણ વિસામા ખાય"  👉 કોઇ ઇમારતની અતિ ઊંચાઇ કોઇ કૂવાનું અતિ ઊંડાણ બતાવવાનો આ વાક્યપ્રયોગ છે. એની ટોચ કે તળિયે એક જ ઝપાટે કબૂતર ન પહોંચી શકે પણ પહોંચતાં પહોચતાં એને ત્રણ વાર વિશ્રામ લેવો પડે.

🌻 "જીભ વાઘરી વાડે જાય"

 👉 દિલ ક્ષુદ્ર (વાઘરીઓના જેવું) બની જાય.

🌻 "ઢોલ ઢમકે પાણી"

 👉મારવાડ દેશ; મારવાડના કૂવાઓ અત્યંત ઊંડા હોવાથી કોસ ચલાવનાર આદમીને એટલો બધે દૂર બળદ હાંકી જવું પડે છે કે એક માણસ કૂવે ઊભો રહીને, જ્યારે કોસ નીકળે ત્યારે ઢોલ વગાડે તો જ કોસ હાંકનારને પાછા વળવાની ખબર પડે.

🌻 "થાળીનો ઘા કર્યો હોય તો ધરતી માથે ન પડે"

 👉 લોકોની અતિશય ગીરદી સૂચવનારા શબ્દો - એટલી બધી ભીડાભીડ કે થાળીનેય નીચે પડવાની જગ્યા નહિ.

🌻 "બાર બાર મૂઠ્ય કેફના તોરા  ચડ્યા"*

 👉 અફીણ ખાવાથી સારી પેઠે મસ્તી ચડી ગઈ.

🌻 "રૂંઝયું ફુંઝ્યું વળે છે"

 👉  સૂર્યાસ્તનાં અજવાળાં સંકેલાતા જાય છે.

🌻 "વિધાતાનાં લેખમાં મે મારી"

 👉  વિધિનાં નિર્માણ મિથ્યા કર્યા.

🌻 "સગો હાથ ન દેખાય એવી અંધારી રાત"

 👉 માણસ પોતાના હાથને પણ ન જોઇ શકે, એ અંધકારની અતિશય ગાઢતા બતાવે છે.

🌻 "સમી સાંજે સોપો પડી ગયો"

 👉 કેમ જાણે મોડી રાત થઈ હોય ને માણસો સૂઇ ગયાં હોય તેવો સૂનકાર વ્યાપી ગયો.

🌻 "સવામણની તળાઈમાં સૂઇ રહેવું"

👉 નિશ્ચિંત રહેવું.

🌻 "સંજવારીમાં સાચાં મોતી વળાય"

 👉 સમૃદ્ધિ બતાવે છે.

🌻 "બાવાનો જીવસાતમી ભોમકાને માથે"

👉 સમાધિ ચડાવી બાવાએ ધ્યાન ધર્યું.

🌻 "સાંસો ખાલ્ય મેલે એવી ઝાડી"

 👉 ઝાડી એવી ગીચ કે સસલું પણ અંદર પેસવા જાય તો એની ચામડી ઊતરડાઈ જુદી પડી જાય.

🌻 "સોનાનાં નળિયાં થવાં"👉પ્રભાતના તડકા ચડી જવા. (તડકામાં નળિયાં સોનેરી દેખાય છે.)